การดำรงอยู่สรรพสิ่งเกิดจากการรวมตัวกันชั่วคราวของเหตุและปัจจัยจำนวนหนึ่ง ก่อนจะสลายไปเมื่อเหตุและปัจจัยเหล่านั้นแยกจากกัน
ความทุกข์ก็เช่นกัน เราเป็นทุกข์เพราะมีเหตุและปัจจัยแห่งความทุกข์นั้นอยู่ เมื่อเราเข้าใจเหตุและปัจจัยแห่งความทุกข์เฉพาะตัวของเรา เราก็มีโอกาสหลุดพ้นจากความทุกข์ชั่วคราวด้วยการจัดการกับเหตุและปัจจัยเหล่านั้น ก่อนจะกลับมาเผชิญความทุกข์ใหม่เมื่อเหตุและปัจจัยของมันเวียนกลับมา
ความเข้าใจนี้ช่วยให้เรามีความหวังว่าความทุกข์ในวันนี้จะไม่คงอยู่ไปตลอด วันหนึ่งมันก็จะแปรเปลี่ยนไปเมื่อเหตุและปัจจัยต่างไปจากเดิม ความเข้าใจที่เรามีต่อความทุกข์คือการเพิ่มปัจจัยใหม่เข้าไปในสถานการณ์ ความเข้าใจเพียงอย่างเดียวอาจไม่ทำให้ความทุกข์คลี่คลายไปทั้งหมด แต่อย่างน้อยก็ทำให้น้ำหนักของความทุกข์ลดน้อยลง

เมื่อสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา ผมมีโอกาสจัดคอร์ส Awakening Self-Therapy ที่สถาบันวัชรสิทธา ใจความหลักของเนื้อหาเกี่ยวข้องกับการทำความเข้าใจความทุกข์และแนวทางในการรับมือความทุกข์ด้วยตนเอง โดยนำเสนอหลักคิดการทำงานของนักจิตวิทยาและนักบำบัดในการดูแลช่วยเหลือผู้มีปัญหา เพื่อให้ผู้อบรมนำไปปรับใช้ในการเยียวยาตนเอง
ธรรมชาติพื้นฐานของความทุกข์นั้นไม่ต่างจากธรรมชาติพื้นฐานของสิ่งต่าง ๆ คือ มีความเป็นสากลพอ ๆ กับความเฉพาะตัว มีลักษณะร่วมกันแต่ก็มีรายละเอียดจุดที่แตกต่างกัน และดำรงอยู่เพียงชั่วคราวก่อนที่จะแปรเปลี่ยนไปเป็นอย่างอื่น
เมื่อเราเข้าใจธรรมชาติของความทุกข์ ย่อมทำให้เรามองเห็นหนทางในการรับมือกับมันมากขึ้น สิ่งสำคัญที่เราต้องตระหนักรู้ในการรับมือความทุกข์คือ เราต้องมองเห็นว่าความทุกข์ไม่ได้เกิดจากสถานการณ์ที่เราเผชิญอยู่ หากเกิดจากตัวตนของเราที่มีปฏิสัมพันธ์กับสถานการณ์นั้น ประกอบกับปัจจัยต่าง ๆ มากมายในชีวิตของเรา ที่สร้างผลรวมเป็นความทุกข์ที่เกิดขึ้น
การบำบัดคือการทำงานกับตัวตนด้วยการตระหนักรู้ในตัวตนของเราในด้านต่าง ๆ มันจึงเป็นการทำงานอย่างต่อเนื่องและไม่มีวันสิ้นสุด เพราะตัวตนของเราไม่เคยหยุดนิ่ง และไม่เคยมีตัวตนที่แท้จริงที่ไม่แปรเปลี่ยน
แนวคิดการบำบัดแต่ละแนวทางเป็นเสมือนไฟฉายที่ส่องไปในห้องที่มืดมิดที่เป็นเสมือนตัวตนที่เรามองไม่เห็น ไม่มีแนวคิดใดฉายภาพตัวตนของเราได้ครบถ้วนและตรงที่สุด มีเพียงแนวคิดที่ช่วยให้เราเห็นภาพตัวตนของเรามากพอที่จะรับมือกับความทุกข์ที่เกิดขึ้น
ขอบคุณ วัชรสิทธา • vajrasiddha ที่ให้โอกาสจัดคอร์ส Awakening Self-Therapy แม้ผมจะเป็นวิทยากรที่ไปชวนคนอื่นเรียนรู้ แต่งานนี้ก็ช่วยให้ความเข้าใจของผมเกี่ยวกับการบำบัดแนวพุทธชัดเจนขึ้นด้วยในทุก ๆ ครั้ง ขอบคุณผู้เข้าอบรมทุกท่านเช่นกัน พวกคุณเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยเติมแต่งเนื้อหาของคอร์สนี้ให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น
พบกันใหม่ปีหน้าครับ