หรือโลกไม่ได้อยู่ยากขึ้น? แต่เป็นใจเราที่ปฏิเสธความเปลี่ยนแปลง

เมื่อเจอสถานการณ์ที่คาดไม่ถึง เช่น มิจฉาชีพที่ใช้เทคนิคใหม่ ๆ ในการหลอกลวงผู้คน อาชีพที่จะถูกทดแทนด้วยเอไอ การศึกษาที่มีเนื้อหาก้าวหน้าซับซ้อนมากขึ้น การแข่งขันในอาชีพที่สูงขึ้น ตลอดจนเรื่องมลพิษและเชื้อไวรัสสายพันธุ์ใหม่ที่เราไม่มียารักษา หลายคนอาจจะรู้สึกไม่ปลอดภัยและพร่ำบ่นว่า “โลกนี้ชักจะอยู่ยากขึ้นทุกวัน”

หากมองไปตามสิ่งที่เห็น มันก็คงจะเป็นเช่นนั้น เพราะอะไร ๆ ก็ดูซับซ้อนขึ้นไปหมด แต่หากพิจารณาอย่างเป็นกลาง เราอาจพบว่า สิ่งที่เกิดขึ้นตรงหน้านั้น คือฉากตอนของความเปลี่ยนแปลงตามยุคสมัยซึ่งเป็นไปตามธรรมชาติจนยากที่จะตัดสินได้จริงว่า โลกนี้อยู่ยากขึ้นจริงไหม แต่สิ่งที่แน่ชัดคือ ภาพความเปลี่ยนแปลงเหล่านี้มีผลต่อความรู้สึกของเรา

เทคโนโลยีที่ก้าวหน้านำมาซึ่งเครื่องมืออันเป็นประโยชน์และช่วยแก้ไขปัญหาหลาย ๆ ด้าน เช่น การสื่อสารคมนาคม ความเสี่ยงในงานที่อันตราย การผลิตและต่อยอดผลงานที่สะดวกและรวดเร็ว แต่ในอีกด้านเทคโนโลยีเหล่านี้ก็ส่งผลให้เหล่ามิจฉาชีพมีเครื่องมือที่แนบเนียนมากขึ้น งานบางประเภทถูกแทนที่ด้วยจักรกลหรือคนทำงานถูกคาดหวังให้พัฒนาทักษะในระดับสูงขึ้น องค์ความรู้ที่ก้าวไกลนั้นเริ่มพาเราไปได้ไกลกว่าดวงจันทร์ แต่ในขณะเดียวกัน เนื้อหาการเรียนก็ดูซับซ้อนมากขึ้นตามไปด้วย และแม้เราจะเอาชนะโรคภัยได้มากมาย แต่จู่ ๆ ก็อาจมีการระบาดของสายพันธุ์ใหม่ที่อันตรายขึ้นมา ภาพเหล่านี้ย่อมสร้างความรู้สึกกังวลและกดดันได้ เพราะมันคือภาพของความเปลี่ยนแปลงที่ดูวุ่นวายและมีผลกระทบที่น่ากลัว

แต่หากเราพิจารณาไปที่โครงสร้างของเหตุการณ์ เราจะเห็นได้ว่าความเปลี่ยนแปลงและสิ่งที่เหนือความคาดหมายในลักษณะนี้เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นในทุกยุคทุกสมัย การคมนาคมที่ก้าวหน้าซึ่งยกระดับความสะดวกสบายและส่งเสริมเศรษฐกิจโลก แต่ก็สร้างมลพิษต่อโลกมากขึ้นเรื่อย ๆ เป็นโจทย์ให้หาทางแก้ไขกันอย่างต่อเนื่อง เมื่อเครื่องจักรทดแทนทักษะแรงงานพื้นฐานได้ แรงงานส่วนนั้นก็ขยับไปทำงานที่ซับซ้อนขึ้นและการศึกษาก็ต้องถูกพัฒนาให้สอดคล้องไปด้วยกัน ความผันผวนของค่านิยมของการมีชีวิตที่ดี โดยในอดีตผู้คนพยายามผลักดันตัวเองให้เข้าเมือง ค่อย ๆ แปลเปลี่ยนเป็นความใฝ่ฝันที่จะกลับไปอยู่บ้านสวนเพื่อชีวิตเรียบง่าย

อาจกล่าวได้ว่าทั้งหมดนี้มันคือกระแสของความเปลี่ยนแปลง เมื่อปัจจัยหนึ่งขยับปัจจัยอื่น ๆ ก็ปรับเปลี่ยน แต่ไม่อาจบอกได้จริง ๆ ว่าการเปลี่ยนครั้งไหนดีหรือแย่ไปกว่าครั้งไหน ผู้คนกำลังเผชิญกับชีวิตที่ง่ายหรือยากไปกว่ากัน

เปรียบเทียบกับชีวิตของแต่ละคน เราต่างก็เผชิญกับกระแสของความเปลี่ยนแปลงในลักษณะนี้ เราหัดคลาน เดิน และวิ่งเพื่อให้พร้อมสำหรับภารกิจที่ท้าทายมากขึ้น แต่กระนั้นก็คงไม่มีใครที่เลือกที่จะหยุดอยู่ที่การคลานเพราะนั่นก็ไม่ได้ทำให้ชีวิตปราศจากความลำบากไปกว่ากัน ความแตกต่างของชีวิตวัยเด็กที่ไม่ต้องรับผิดชอบอะไรมาก แต่ก็ถูกจำกัดอิสระด้วยเงื่อนไขทางกายภาพและวุฒิปัญญา กับวัยผู้ใหญ่ที่แม้มีอำนาจในชีวิตตัวเองมากขึ้น แต่ก็ถูกจำกัดด้วยความรับผิดชอบ ก็สะท้อนถึงข้อจำกัดที่เลื่อนไหลหาใช่ความยากง่ายไปกว่ากัน รวมถึงปัญหาที่แปรผันไปตามช่วงวัยจากการเข้าสังคมสิ่งแวดล้อมใหม่ ความสัมพันธ์กับผู้คน ความรัก การเรียนการงาน ความเจ็บป่วย ไปจนถึงปัญหาชีวิตที่เข้มข้น สิ่งที่ดูเป็นเรื่องเล็กน้อยสำหรับช่วงวัยหนึ่งอาจเป็นเรื่องยากแสนเข็ญของอีกวัยหนึ่ง

การเปรียบเทียบสองเหตุการณ์จึงไม่ใช่แค่การเปรียบเทียบสิ่งที่ปรากฎให้เห็น แต่ต้องรวมถึงเงื่อนไขปัจจัยอื่น ๆ ร่วมด้วย ดังนั้นเราคงไม่สามารถเปรียบเทียบโลกใบนี้ในแต่ละยุคสมัยหรือโลกแห่งประสบการณ์ของตัวเราในแต่ละช่วงวัยได้จริง ว่าแบบไหนง่ายหรือยากกว่า สิ่งที่เราพอจะทำได้คือ การเผชิญกับสิ่งที่เกิดขึ้นตรงหน้าในแต่ละขณะโดยไม่ทำให้มันยากไปกว่าที่เป็นอยู่ และจะดียิ่งขึ้นหากมีเครื่องมือช่วยให้มันง่ายขึ้น

ขณะที่เรารู้สึกว่าโลกนั้นอยู่ยาก มันอาจไม่ได้มาจากการเปรียบเทียบยุคสมัยหรือช่วงวัยจริง ๆ แต่เป็นการเปรียบเทียบระหว่างภาพที่เราคาดหวังกับความเป็นจริงตรงหน้า เมื่อเราคาดหวังชีวิตที่ปราศจากความเปลี่ยนแปลงหรือปรารถนาว่าเมื่อจัดการปัญหาหนึ่งไปแล้วทุกอย่างควรจะราบรื่น เราย่อมคิดปฏิเสธกระแสของความเปลี่ยนแปลง ซึ่งนั่นหมายถึงการปฏิเสธความเป็นจริงของชีวิต และนี่คงจะเป็นสิ่งแรกที่ทำให้มันดูยากขึ้นเพราะมันสร้างแรงบีบคั้นในใจของเรา

การต่อเติมความเข้าใจที่จะเห็นได้ว่าความเปลี่ยนแปลงนั้นเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติของชีวิต เป็นสิ่งที่ไม่ว่าบุคคลใด ในช่วงวัยอะไร และยุคสมัยไหนต่างก็ต้องเจออย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ และไม่อาจเปรียบเทียบได้อย่างแท้จริงว่าอะไรยากง่ายไปกว่ากัน จะช่วยให้เราโอบรับความเป็นจริงตรงหน้าได้อย่างมั่นคงมากขึ้น เพื่อที่จะปรับตัว รับมือ หรือจัดการไปโดยไม่ได้ทำให้มันยากขึ้นไปกว่าที่เป็น

---

กวีไกร ม่วงศิริ

นักจิตวิทยาการปรึกษา

โนอิ้งมายด์เซ็นเตอร์

ศูนย์บริการการปรึกษาเชิงจิตวิทยาและการส่งเสริมสุขภาวะ

ปรึกษาปัญหาชีวิตและปัญหาสุขภาพจิต

ติดต่อทำนัดได้ที่ 0654154417