แม้ว่าในปัจจุบันบริการด้านสุขภาพจิตในประเทศไทยจะแพร่หลายและเป็นที่รู้จักมากขึ้น และการไปพบจิตแพทย์ นักจิตวิทยา หรือนักจิตบำบัด ถือเป็นเรื่องปกติเมื่อเทียบกับก่อนหน้านี้ แต่เมื่อถึงเวลาที่ใครคนหนึ่งต้องการความช่วยเหลือ ก็มีเรื่องให้ต้องไตร่ตรองพอสมควรก่อนตัดสินใจเข้ารับบริการ เพื่อให้แน่ใจได้ว่าจะได้พบนักวิชาชีพด้านสุขภาพจิตคนใดที่มีคุณภาพ และเลือกบริการความช่วยเหลือรูปแบบใดที่เหมาะกับปัญหาที่กำลังเผชิญอยู่
หากคุณคือผู้ที่กำลังมองหาความช่วยเหลือหรือมีคนใกล้ชิดที่จำเป็นต้องได้รับบริการด้านสุขภาพจิต ในบทความนี้ผมจะนำเสนอแนวทางการเลือกนักวิชาชีพและบริการด้านสุขภาพจิตให้ตรงกับความต้องการ โดยพิจารณาจาก 2 แนวทาง เพื่อให้คุณตัดสินใจได้ง่ายขึ้นครับ

1. เลือกจากนักวิชาชีพด้านสุขภาพจิต
หากคุณทราบว่าตัวเองต้องการพบนักวิชาชีพสุขภาพจิตใด เช่น จิตแพทย์ นักจิตวิทยาคลินิก นักจิตวิทยาการปรึกษา หรือนักจิตบำบัด คุณสามารถประเมินคุณสมบัติและมาตรฐานของนักวิชาชีพเหล่านี้ได้จาก:
ใบประกอบวิชาชีพ: คุณควรตรวจสอบว่านักวิชาชีพมีใบประกอบวิชาชีพที่ถูกต้อง ซึ่งแสดงว่าพวกเขาได้รับการรับรองจากสภาวิชาชีพหรือองค์กรที่มีอำนาจทางกฎหมาย วิชาชีพด้านสุขภาพจิตที่มีใบประกอบวิชาชีพในตอนนี้ ได้แก่ จิตแพทย์ (ใบประกอบวิชาชีพเวชกรรม) นักจิตวิทยาคลินิก (ใบประกอบโรคศิลปะ) โดยคุณสามารถตรวจสอบข้อมูลได้จากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ แพทยสภา (จิตแพทย์) กองสถานพยาบาลและการประกอบโรคศิลปะ (นักจิตวิทยาคลินิก)
วุฒิการศึกษาและการรับรอง: ในกรณีที่วิชาชีพนั้นยังไม่มีใบประกอบวิชาชีพ เช่น นักจิตวิทยาการปรึกษา นักจิตวิทยาสาขาอื่น ๆ นักจิตบำบัด คุณสามารถตรวจสอบคุณสมบัติของพวกเขาได้จากวุฒิการศึกษาที่แสดงถึงการมีความรู้พื้นฐานโดยตรงในสาขานั้น เช่น ผู้ที่เรียกตัวเองว่านักจิตวิทยาการปรึกษาต้องจบการศึกษาระดับปริญญาสาขาจิตวิทยาการปรึกษา วุฒิการศึกษาที่สูงกว่าอาจหมายถึงชั่วโมงการฝึกปฏิบัติงานที่มากกว่า นอกจากนี้ คุณสามารถตรวจสอบคุณสมบัติของนักวิชาชีพที่ยังไม่มีใบประกอบวิชาชีพได้จากสมาคมวิชาชีพนั้น ๆ เช่น สมาคมนักจิตวิทยาการปรึกษาแห่งประเทศไทย (นักจิตวิทยาการปรึกษา)
ประสบการณ์และความเชี่ยวชาญ: หากคุณต้องการนักวิชาชีพที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะในปัญหาของคุณ คุณสามารถสอบถามประสบการณ์การทำงานและความเชี่ยวชาญของนักวิชาชีพได้จากองค์กรที่นักวิชาชีพสังกัด
ความคิดเห็นจากผู้ใช้บริการ: สอบถามจากผู้ที่เคยใช้บริการมาก่อน เช่น เพื่อน คนรู้จัก หรือสอบถามจากนักวิชาชีพใกล้เคียงที่คุณเคยไปพบ เช่น หากคุณต้องการพบจิตแพทย์ ก็อาจสอบถามข้อมูลจากนักจิตวิทยาที่คุณไปพบ หรือหากคุณต้องการพบนักจิตวิทยาหรือนักจิตบำบัด ก็อาจสอบถามข้อมูลจากจิตแพทย์ที่รักษาคุณอยู่ เพื่อประเมินแนวทางการให้บริการว่าตรงกับที่คุณต้องการหรือไม่
ความรู้สึกส่วนตัว: ต่อให้นักวิชาชีพที่คุณตัดสินใจไปพบมีสิ่งที่กล่าวมาข้างต้นทั้งหมด แต่สิ่งสำคัญที่สุดคือ คุณรู้สึกสบายใจและไว้ใจที่จะพูดคุยกับนักวิชาชีพคนนั้นหรือเปล่า ถ้าคุณรู้สึกไม่สบายใจ คุณมีสิทธิที่จะเปลี่ยนนักวิชาชีพได้ เพราะการเปลี่ยนนักวิชาชีพให้ตรงกับความต้องการเป็นเรื่องปกติ
2. เลือกจากบริการด้านสุขภาพจิตที่ต้องการ
หากคุณยังไม่แน่ใจว่าควรพบนักวิชาชีพใด แต่ทราบว่าต้องการบริการประเภทไหน เช่น การวินิจฉัยโรค การรักษาด้วยยา การปรึกษาเชิงจิตวิทยา จิตบำบัด หรือการประเมินทางจิตวิทยา คุณสามารถพิจารณาได้ดังนี้:
การวินิจฉัยโรค: หากคุณคิดว่าตนเองมีความผิดปกติทางจิตและต้องการการวินิจฉัยโรคจากผู้เชี่ยวชาญ คุณต้องไปพบจิตแพทย์เท่านั้น
การรักษาด้วยยาและการรักษาทางการแพทย์อื่น ๆ: หากคุณต้องการการรักษาด้วยยา หรือการรักษาทางการแพทย์อื่น ๆ เช่น การกระตุ้นสมองด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า คุณก็ต้องพบจิตแพทย์เช่นกัน
การปรึกษาเชิงจิตวิทยา: หากคุณต้องการปรึกษานักวิชาชีพเพื่อทำความเข้าใจความรู้สึกนึกคิดของตัวเองและหาทางแก้ปัญหาที่กำลังเผชิญอยู่ คุณสามารถไปพบนักจิตวิทยาการปรึกษา หรือนักจิตวิทยาคลินิก
จิตบำบัด: หากคุณต้องการทำจิตบำบัดที่มีรูปแบบเฉพาะเจาะจง คุณอาจพิจารณานักจิตบำบัดในแนวทางที่คุณต้องการ เช่น CBT, Satir, EMDR หรือไปพบจิตแพทย์ นักจิตวิทยาคลินิก หรือนักจิตวิทยาการปรึกษาที่มีการฝึกอบรมเพิ่มเติม (ประเด็นที่ต้องพิจารณาเพิ่มเติมคือ ในประเทศไทย นักจิตบำบัดแต่ละคนมีพื้นฐานความรู้ด้านสุขภาพจิตไม่เท่ากัน บางคนอาจมาเรียนโดยไม่มีพื้นฐานมาก่อน ดังนั้น การเลือกนักจิตบำบัดมีมีวุฒิการศึกษาพื้นฐานที่เกี่ยวข้องกับจิตวิทยาหรือสุขภาพจิต จะช่วยให้คุณมั่นใจได้มากขึ้น)
การประเมินทางจิตวิทยา: หากคุณต้องการประเมินสภาพจิตใจ ความสามารถทางสติปัญญา บุคลิกภาพ ฯลฯ ด้วยแบบทดสอบมาตรฐานที่ได้รับการยอมรับ แนะนำให้คุณไปพบนักจิตวิทยาคลินิก
สิ่งสำคัญคือ:
คุณควรให้เวลาตัวเองในการทำความเข้าใจประเภทของนักวิชาชีพและบริการด้านสุขภาพจิตรูปแบบต่าง ๆ ให้ชัดเจนก่อนตัดสินใจเลือก การเลือกนักวิชาชีพและบริการด้านสุขภาพจิตที่เหมาะสมกับปัญหาของคุณจะช่วยให้คุณแก้ปัญหาได้ตรงจุดและได้รับประโยชน์สูงสุดจากการใช้บริการ
หากคุณศึกษาแล้วแต่ยังคงไม่เข้าใจอยู่ดี แนะนำให้ปรึกษาเรื่องนี้เพิ่มเติมจากนักวิชาชีพจากองค์กรที่น่าเชื่อถือ นักวิชาชีพที่มีความสามารถและมีจรรยาบรรณจะอธิบายให้คุณเห็นถึงประโยชน์และข้อจำกัดของบริการต่าง ๆ และสามารถแนะนำบริการที่เหมาะสมให้คุณได้
หวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์ในการตัดสินใจเลือกนักวิชาชีพสุขภาพจิตและบริการด้านสุขภาพจิตที่เหมาะสมกับคุณนะครับ